Hoe bereid je kinderen voor op een naderend overlijden?
En neem je kinderen wel of niet mee naar een uitvaart?
Wanneer iemand ernstig ziek is en mogelijk spoedig komt te overlijden, is dit een moeilijk en confronterend onderwerp om met je kind te delen. Als iemand eerst nog ‘gezond en wel’ aanwezig is en er kort daarna niet meer is, is dat moeilijk te bevatten voor een kind. Mogelijk heb je zelf veel verdriet in die periode. Als een kind niet weet waarom jij verdrietig bent, is dat erg verwarrend. Toen mijn zoontje twee maanden oud was is mij verteld dat, als je verdrietig bent, je niet vrolijk moet doen. Kinderen voelen je verdriet aan. Als je je dan vrolijk voordoet kunnen ze in de war raken. Het is niet erg om je verdriet te tonen. Deel gerust met je kinderen wanneer iemand ernstig ziek is, dat diegene niet lang meer leeft. Kinderen hebben veel veerkracht. Ze kunnen snel hun gedachten weer verzetten.
Als het overlijden daar is, neem je de kinderen dan mee naar de uitvaart? Ook dit is een gevoelig onderwerp. Ouders willen niet dat hun kinderen verdriet hebben, dus proberen ze hen ervoor te behoeden. Maar ook een kind heeft recht op zijn of haar gevoel. Ook zij moeten het een plaatsje kunnen geven. Ook zij hebben informatie nodig om te beseffen dat iemand er ineens niet meer is.
Het ligt natuurlijk aan de leeftijd van je kind en wat je van ze verwacht tijdens de uitvaart. Is je kindje nog erg jong en hoop je dat hij of zij de hele tijd stil zal zijn tijdens de uitvaart, dan heb je mogelijk een uitdaging. Maar misschien is het de uitvaart van opa of oma en was hij of zij gek op de kleinkinderen en stellen zij de aanwezigheid juist erg op prijs. Dan is het misschien helemaal niet erg als je kindje vrij rond loopt. Dat geeft misschien zelfs een iets minder trieste noot en misschien zouden opa of oma dat juist wel prettig gevonden hebben. Ik ben zelf eens bij een uitvaart geweest waar dit het geval was. Het was de uitvaart van oom Piet, een bekend figuur uit de buurt waar ik vandaan kom. Hij was gek op zijn kleinkinderen. Tijdens de uitvaart was de kist open en de kleinkinderen liepen gewoon vrij rond. Ze keken zelfs af en toe even bij opa in de kist. Het hoorde er gewoon bij. Er heerste een ontspannen sfeer.
Als het je eigen ouder betreft die is overleden en je stelt het op prijs dat je zoon of dochter wat rustiger is tijdens de uitvaart, maar je bent zelf te verdrietig om je om hen te bekommeren, vraag dan of iemand zich over jouw kind(eren) ontfermt. Op deze manier kan jij de uitvaart bewuster meemaken en de ruimte nemen voor je verdriet .
Zelf ben ik ook in de situatie geweest dat ik twijfelde of ik mijn zoon Ravi (toen zeven jaar) mee moest nemen naar een uitvaart vijf jaar geleden. Het betrof de uitvaart van de vader van Ravi zijn klasgenootje. Ik zelf wilde naar de uitvaart om mijn respect te tonen en de moeder en haar zoon te steunen. Ik sprak de moeder van een ander klasgenootje en vertelde haar dat ik zou gaan, maar dat ik Ravi niet mee zou nemen. Ik was bang wat het met hem zou doen. Maar de moeder gaf aan dat de familie de aanwezigheid van kinderen juist op prijs stelde. Het zou fijn zijn voor het klasgenootje als er vriendjes zouden zijn. Dus besloten mijn man en ik dat we het aan Ravi zouden overlaten. Ravi wilde mee. Uiteindelijk vond hij het indrukwekkend, maar hij vond het vooral ook lang duren. Maar hij zag ook zijn vriendje spreken tijdens het afscheid van zijn vader.
Toen mijn moeder 2 jaar later overleed en ik de kinderen vertelde dat hun oma was overleden, was het eerste wat mijn zoon zei dat hij erbij wilde zijn. En hij wilde ook wat zeggen. Hij wist waar hij aan begon en hij wist wat het inhield. Zo gezegd , zo gedaan en zijn 3 jaar jongere zusje volgde zijn voorbeeld. Samen hebben we geoefend wat ze wilden zeggen. Uiteraard heb ik ze verteld dat ze tot het laatste moment konden aangeven of ze het wel of niet wilde doen. Mijn dochter Isa gaf aan het erg spannend te vinden. Ze vond het een goed idee dat we om en om een zin deden, maar de laatste drie zinnen wilde zij helemaal alleen doen. Wat was ik trots op ze. Ze hebben daar toch maar even gestaan, voor ongeveer 150 personen. Er zijn genoeg mensen die het ze niet na doen.
Dus mijn advies, betrek je kind erbij; betrek je kind bij je gevoel en wat er speelt.
Hieronder deskundige Tischa Neve over dit onderwerp.
Tischa Neve is opvoedkundige en kinderpsycholoog
Verdriet hoort erbij
Tischa Neve: „Op een behapbare manier eerlijk zijn, dat is het allerbelangrijkst. Op het moment dat het gesprek er aanleiding toe geeft kun je, zonder het beladen te maken, noemen dat mens en dier nu eenmaal niet het eeuwige leven hebben.
„Ouders willen niet dat hun kinderen verdrietig zijn, maar juist daardoor ontstaat er een scheve relatie met verdriet en rouw. Ik zie op dit gebied veel misgaan. Verdriet is niet erg, verdriet hoort erbij. Kinderen zijn heel goed in staat met verlies om te gaan, omdat ze het verdriet het ene moment helemaal voelen en het volgende moment ook weer opgewekt gaan spelen.
„Je mag als ouder best je eigen verdriet laten zien. Het is voor kinderen verwarrend als ze gevoelens van ouders wel opmerken, maar er niks over wordt gezegd. Maar doe het met mate. Je moet ze wel het vertrouwen geven dat jij het aankan, anders gaan ze voor jóú zorgen. En wat die troost betreft: vraag kinderen wat ze zelf denken dat er gebeurt met mens en dier na de dood. Daar kunnen ze soms heel mooi op antwoorden. Jij hoeft dat idee niet te bevestigen of te ontkennen; zeggen dat je het niet weet is voldoende.”
Foto: Liesbeth Aupers